Του Γιώργου Λιάλιου (αναδημοσίευση από www.kathimerini.gr)
Προσφυγή 50 καθηγητών του ΑΠΘ, οι οποίοι κάνουν λόγο για επιβάρυνση του κέντρου της πόλης και υποβάθμιση των κοινόχρηστων χώρων
Μια μάχη για το μέλλον του κέντρου της Θεσσαλονίκης δόθηκε χθες στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Αφορμή, η προσφυγή που άσκησαν 50 καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου κατά του πολεοδομικού σχεδίου της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης, με το οποίο προβλέπεται η ανάπλαση του χώρου και η προσθήκη πλήθους νέων χρήσεων, όπως ξενοδοχείο, εμπορικά καταστήματα και χώροι εστίασης. Ενδιαφέρον είναι ότι, όπως προκύπτει από τις θέσεις που υποστήριξαν οι δύο πλευρές, μέσα στη ΔΕΘ –δηλαδή στο κέντρο της Θεσσαλονίκης– έχουν ανεγερθεί χιλιάδες τετραγωνικά αυθαιρέτων κτιρίων.
Η Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 1925 ως εθνικός φορέας διοργάνωσης εκθεσιακών και συνεδριακών εκδηλώσεων, λειτουργώντας σε χώρο 176 στρεμμάτων στο κέντρο της πόλης. Την ίδια χρονιά με προεδρικό διάταγμα εγκρίθηκε για πρώτη φορά το ρυμοτομικό σχέδιο του χώρου, το οποίο τροποποιήθηκε πάρα πολλές φορές στον έναν αιώνα που μεσολάβησε μέχρι σήμερα. Στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ περιλαμβάνονται σήμερα 38 κτίρια που συνδέονται με τη λειτουργία του χώρου (εκθεσιακοί χώροι, γραφεία, κ.λπ.), καθώς επίσης και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Αλεξάνδρειο (γνωστό ως Παλέ Ντε Σπορ) και ο πύργος του ΟΤΕ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η νόμιμη δόμηση στον χώρο είναι 83.000 τ.μ., ενώ η «πραγματική» δόμηση τοποθετείται στα 97.000 τ.μ., κάτι που συνεπάγεται ότι το… αυθαίρετο πλεόνασμα ανέρχεται σε 14.000 τ.μ. – και όλα αυτά στο κεντρικότερο σημείο της πόλης.
Από τη δεκαετία του ’80
Το αίτημα για απομάκρυνση της ΔΕΘ από τον συγκεκριμένο χώρο και την απόδοσή του ως κοινόχρηστου στην πόλη έχει διατυπωθεί ήδη από τη δεκαετία του ’80, χωρίς να έχει ιδιαίτερη τύχη. Σ’ αυτό έχει συντελέσει, όχι μόνο το «ταμπού» που υπάρχει στη Θεσσαλονίκη γύρω από τη συμβολική παρουσία της ΔΕΘ, αλλά και το γεγονός ότι τον χώρο διαχειρίζεται μια ανώνυμη εταιρεία του κράτους, με αποτέλεσμα η κατά καιρούς ηγεσία της να εκφράζει μέσω σχεδίων ανάπλασης και master plan τη φιλοδοξία της.
Το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο (ΕΠΣ), με το οποίο εγκρίθηκε ο νέος σχεδιασμός, έγινε πράξη με προεδρικό διάταγμα (άρα αφού πέρασε από τον έλεγχο του ΣτΕ) το 2021.
Κατά του σχεδίου έχει στραφεί μεγάλο μέρος του (παρακείμενου) Αριστοτελείου Πανεπιστημίου – μάλιστα 50 μέλη του διδακτικού προσωπικού διαφόρων σχολών κατέθεσαν προσφυγή στο ΣτΕ ζητώντας την ακύρωσή του (τους εκπροσώπησε στο δικαστήριο ο καθηγητής του ΕΜΠ Δημήτρης Μέλισσας).
Οπως υποστηρίζουν, το ΕΠΣ είναι αντίθετο στον υπερκείμενο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος προβλέπει και απομάκρυνση μέρους των λειτουργιών της ΔΕΘ στα δυτικά της Θεσσαλονίκης, εκτός του αστικού ιστού. Επίσης, η εφαρμογή του ΕΠΣ θα οδηγήσει σε επιβάρυνση του κέντρου της πόλης, καθώς στον χώρο της ΔΕΘ προστίθενται εντατικές χρήσεις γης που δεν σχετίζονται με τη λειτουργία της ως εκθεσιακού – συνεδριακού χώρου (ενδεικτικά: ξενοδοχείο, τουριστικά καταλύματα, εμπόριο και παροχή υπηρεσιών, τράπεζες, γραφεία, χώροι στάθμευσης 2.100 θέσεων, εστιατόρια και αναψυκτήρια). Παράλληλα, υποβαθμίζονται και μειώνονται οι κοινόχρηστοι χώροι που υπήρχαν στην έκταση.
Στην ίδια κατεύθυνση, οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι το σχέδιο θα έπρεπε να συνοδεύεται από κυκλοφοριακή μελέτη, ώστε να εκτιμηθεί και η κυκλοφοριακή επιβάρυνση στην πόλη. Ουσιαστικά, αυτό που επισημαίνουν είναι ότι με τον νέο σχεδιασμό η περιοχή μετατρέπεται σε ένα αυτοτελές επιχειρηματικό κέντρο, με χρήσεις οι οποίες ήδη υπάρχουν (και μέχρι σήμερα λειτουργούσαν συμπληρωματικά στη ΔΕΘ).
Το ιδιοκτησιακό
Ενα σημείο που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι και το ιδιοκτησιακό. Η ΔΕΘ – Hellexpo Α.Ε. και ο Δήμος Θεσσαλονίκης βρίσκονται εδώ και χρόνια στα δικαστήρια για την κυριότητα τμήματος της έκτασης και συμφώνησαν με «μνημόνιο συναντίληψης» για συναινετική επίλυση της διαφοράς. Τμήμα της έκτασης ανήκει και στο Δημόσιο. Οπως υποστηρίζουν οι προσφεύγοντες, η δικαστική διεκδίκηση είναι σοβαρή, καθώς αφορά τη διαμόρφωση του κοινόχρηστου χαρακτήρα δημοσίων εκτάσεων.
Από την πλευρά της η ΔΕΘ – Hellexpo υποστηρίζει ότι με τη νέα οργάνωση του χώρου η Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης θα αποκτήσει νέα δυναμική. Για το πολεοδομικό πλαίσιο εκτιμά ότι οι νέες χρήσεις είναι ηπιότερες σε σχέση με τις υφιστάμενες και οδηγούν σε μια διαρκή, αντί για περιστασιακή, χρήση τμήματος του χώρου. Υποστηρίζει ότι το σχέδιο μεταφοράς της ΔΕΘ εκτός κέντρου είναι ξεπερασμένο. Σημειώνει ότι οι κοινόχρηστοι ή ελεύθεροι χώροι θα αυξηθούν και ότι θα εκπονηθεί αναλυτική κυκλοφοριακή μελέτη κατά την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων. Τέλος, για το ιδιοκτησιακό αναφέρει ότι δεν αποτελεί πρόβλημα, καθώς τηρήθηκε η διαδικασία δημοσιότητας.